Dawid Kański - Komuniści w II RP - pomiędzy Piłsudskim a Stalinem

Komunistycznej Partii Polski nie złamały delegalizacja i represje władz II RP, wieloletnie kary więzienia dla działaczy partii często za samą przynależność do KPP, zsyłanie do obozów koncentracyjnych, ale to, czego nie udało się zrobić polskiej reakcyjnej władzy, ku jej uciesze zrobił Stalin. Padł rozkaz: KPP rozwiązać a jej działaczy fizycznie zlikwidować.

Komunistyczna Partia Robotnicza Polski (od 1925 r. Komunistyczna Partia Polski) została utworzona w 1918 r. z połączenia się dwóch partii Socjaldemokracji Królestwa Polskiego i Litwy oraz Polskiej Partii Socjalistycznej Lewica. Rok później partia została zdelegalizowana i działa nielegalnie, aż do czasu rozwiązania jej przez Komintern w 1938 r. KPP głosiła hasła rewolucji proletariackiej i międzynarodowej solidarności robotniczej.
KPP przez cały okres swojej działalności cieszyła się rosnącą popularnością. W 1924 r. w wyborach do Rady Miejskiej w Żyrardowie kandydaci KPP na 8033 ogólnie oddanych głosów uzyskali 2207 i zdobyli 7 mandatów, w Zagłębiu na listy KPP (start pod szyldem Związek Proletariatu Miast i Wsi) padło 68% głosów. W wyborach do warszawskiej Rady Miejskiej w 1927 r. wspólna lista KPP i PPS Lewicy (start pod szyldem Blok Lewicy Robotniczej) zdobyła 16% (62 805 głosów) głosów plasując się na trzecim miejscu (lista została unieważniona - w ramach sprzeciwu wyborcy oddawali głos na unieważniona listę). W 1927 r. na unieważnione listy komunistyczne do rad miejskich w Polsce padło ogółem 152 525 głosów, tj. 17,5% ogólnej liczby głosów. W Wyborach do Sejmu w 1928 r. KPP wystartowała z listy Blok Jedności Robotniczo-Chłopskiej uzyskując 5 mandatów. Ogółem na listy komunistyczne głosowało łącznie około 920 tys. wyborców.

Wraz z delegalizacja KPRP władze państwowe zakazały działalności partii komunistycznych i rozpoczęły szeroką kampanię antykomunistyczną, która trwała aż do wybuchu II wojny światowej. Delegalizowano związki zawodowe, w których dominowali komuniści, unieważniano komunistyczne listy wyborcze, zamykano pisma komunistyczne a osoby podejrzane o działalność komunistyczną aresztowano i skazywano często na wieloletnie kary więzienia. Rozpracowywaniem organizacji i działaczy komunistycznych zajmowała się specjalnie do tego powołana Policja Polityczna a od 1926 r. Referat do Spraw Specjalnych przy Wydziale Śledczym (IV) KG PP. W 1923 r. w więzieniach przebywało 3 tys. komunistów, w 1927 r. 7,5 tys. W 1930 r. policja zatrzymała 7786 osób podejrzanych o przynależność do KPP, w 1931 r. - 10 999, a w 1932 r. — 10 039. „Według danych oficjalnych w 1937 r. w Polsce aresztowano 2680 osób oskarżonych o działalność komunistyczną, w 1938 r. — 1868 osób i w 1939 r. — 1982 osoby. Według szacunkowych obliczeń w 1937 r. aresztowano 8000 osób, w 1938 r. — 5600 i w 1939 r. — 3000. W areszcie osadzono odpowiednio 4 tys., 3 tys. i w 1939 r. 1500 komunistów. W dalszym ciągu osoby podejrzane osadzano w Miejscu Odosobnienia w Berezie Kartuskiej (Antoni Czubiński - Komunistyczna Partia Polski (1918-1938): Zarys historii).

W czasach nasilenia się kontrrewolucyjnego stalinowskiego terroru polscy działacze KPP udający się do ZSRR w ramach wymiany więźniów politycznych (na mocy porozumienia o wymianie więźniów politycznych między ZSRR i Polską zawartego w 1927 r.) oraz jako emigranci polityczni uciekający z Polski przed represjami władz II RP w większości przypadków zostali fizycznie unicestwieni. „Z 3817 członków KPP przebywających w tym czasie na terenie ZSRR stalinowskie czystki przeżyło tylko 100 - Ryszard Nazarewicz: "Operacja polska" NKWD.
Podczas II wojny światowej na podstawie umowy polsko-radzieckiej więźniów polskich przebywających na terenie ZSRR objęła amnestia. Jednak zgodnie z instrukcjami NKWD zakazano zwalniać polskich działaczy powiązanych z KPP. W 1941 r. grupa inicjatywna Polskiej Partii Robotniczej zwróciła się do Dymitrowa (sekretarz generalny Kominternu) z prośbą o wydostanie z więzień i obozów w ZSRR działaczy KPP w celu wzmocnienia kadr partii w okupowanej Polsce. Dymitrow wkrótce zakomunikował, że ludzie ci już nie żyją. Polskich działaczy KPP oskarżano i rozstrzeliwano na podstawie sfabrykowanych oskarżeń za rzekome szpiegostwo na rzecz polskiego wywiadu i przynależność do POW (Polska Organizacja Wojskowa – tajna organizacja wojskowa powstała w sierpniu 1914 w Warszawie z inicjatywy Józefa Piłsudskiego) oraz za trockizm i sprzyjanie trockistom. Im bardziej umacniała się władza stalinowskiej biurokracji w ZSRR tym bardziej KPP stawała się partią typu stalinowskiego zresztą dotyczyło to wszystkich organizacji należących do Kominternu. Ponadto w tym czasie w partii nie było już ani jednego zadeklarowanego trockisty, gdyż ci opuścili KPP jeszcze przed falą stalinowskich czystek. W przypadku KPP zamiarem Stalina nie było tylko pozbycie się starych kadr bolszewickich, ale także przeszkody, jaką mogłaby stanowić KPP w przypadku ewentualnego zawarcia paktu Stalina z Hitlerem.

Lewicowa Opozycja KPP

W 1932 r. po usunięciu z KPP ludzi związanych z frakcją trockistowską (ukształtowała się i u schyłku 1931 r.) trockiści utworzyli nową organizację polityczna pod nazwą Opozycja KPP. Położenie polskich trockistów celnie scharakteryzował Trocki: „polskim bolszewikom-leninowcom przyszło działać w atmosferze podwójnej nielegalności: po pierwsze nielegalności względem Piłsudskiego, po drugie wobec Stalina. W sytuacji działania w podziemiu dla każdego rewolucjonisty wykluczenie z partii, okraszone nagonką i zgniłymi oszczerstwami, jest podwójnym, potrójnym ciosem. Takie są warunki, które tłumaczą do pewnego stopnia powolność kształtowania się polskiej Lewicowej Opozycji i jej skrajnie ostrożne pierwsze kroki. Pozdrowienia dla polskiej Lewicowej Opozycji, L. Trocki". Za program organizacji obrano 11 punktów przyjętych na Konferencji Wstępnej Międzynarodowej Lewej Opozycji (m.in. „konieczność systematycznej pracy komunistycznej w proletariackich organizacjach masowych”, rozwijania polityki jednolitego frontu wobec masowych organizacji klasy robotniczej, po partię socjaldemokratyczną włącznie”, „obowiązek mobilizowania mas dla walki ze stosunkami feudalnymi, uciskiem narodowym czy rozmaitymi odmianami jawnej dyktatury imperialistycznej w rodzaju faszyzmu bądź bonapartyzmu”, „odrzucenia teorii socjalfaszyzmu”, „bezlitosnego potępienia stalinowskiego reżimu plebiscytarnego” (Ludwik Hass - Trockizm w Polsce do 1945 r.). W 1933 r. stołeczna Opozycja KPP liczyła ok. 300 członków, posiadała też swoje organizacje w 7 innych miastach polski. W 1935 r. organizacja zmieniła nazwę na Związek Komunistów- Internacjonalistów Polski (ZKIP). Podczas „francuskiego zwrotu” (taktyka francuskich trockistów z lat 1934-1936, polegająca na przystąpieniu do Partii Socjalistycznej w celu zdobycia doświadczenia partyjnego oraz szerzenia rewolucyjnych poglądów w ruchu robotniczym) działacze ZKIP przystąpili do Bundu gdzie trockiści utworzyli własną frakcję oraz do PPS.

Bolszewicy-Leniniści

W 1936 r. po opuszczaniu Bund i PPS trockiści postanowili reaktywować ZKIP, ale już pod nazwą Bolszewicy-Leniniści (BL). BL posiadało placówki w Warszawie, Łodzi, Krakowie, Kielcach oraz w Zagłębiu Dąbrowskim, Częstochowie, Lublinie, Wilnie i Lwowie. Bolszewicy-Leniniści wyrażali jasno swój sprzeciw w stosunku do poczynań stalinowskiej biurokracji wobec działaczy KPP. Z odezwy pierwszomajowej B-L z 1938 r. - „Stalin ostatecznie dobił KPP, ongiś dumę i bohaterską awangardę proletariatu Polski, dzisiaj złajdaczałą agenturę GPU”, luty 1938 r. z Listu otwartego do członków KPP i KZMP - „Z rozkazu Stalina, Jeżowa i Litwinowa, Komintern rozwiązał KPP i KZMP. Formalne rozwiązanie KPP poprzedziło rozgromienie kierowniczego sztabu partii, tak obecnego, jak i poprzedniego, (…) którzy jak „wielu, wielu innych działaczy zostali zabici bądź zamęczeni zostali w katowniach GPU".

Prześladowani przez władze II RP, NKWD oraz hitlerowców

Nocą 6 II 1939 r. siły policyjne II RP przeprowadziły „likwidację organizacji trockistowskiej w Warszawie”, podczas, której zatrzymano 70 osób. W niedługim czasie podobne akcje przeprowadzono również w innych miastach. Ogółem uwięziono ok. 200 osób. Po wejściu Armii Czerwonej do Polski 17 września 1939 r. NKWD aresztowało trockistów oraz osoby podejrzane o sprzyjanie trockistom, represjonowało również trockistów uciekających przed prześladowaniami z terenów okupowanych przez nazistowskie Niemcy.

Dawid Kański

Petycja o podjęcie prac nad wprowadzeniem maksymalnych cen za m kw. nieruchomości

John Paul: Obudź się Lewico!

Tomasz S. Markiewka: Zielony Ład pogrąży "zwykłych ludzi"?

Artur Troost: Reakcjonizm architektoniczny - zawoalowana ofensywa skrajnej prawicy

Przemysław Wielgosz: Aksamitna rabacja?

Górska: Zachodnią lewicę charakteryzuje naiwny pacyfizm. W Razem jesteśmy realistami

Dawid Kański: Komuniści w II RP - pomiędzy Piłsudskim a Stalinem

lewica.pl w telefonie

19 kwietnia: