2014-04-06 14:07:32
W zeszły piątek po zawieszeniu protestu rodziców dzieci niepełnosprawnych w Sejmie i przyjęciu przez Parlament projektów regulujących kwestię świadczeń związanych z długoterminową opieką nad niepełnosprawnymi, mogłoby się wydawać że sprawa jest zamknięta.
Obok projektu ustawy o świadczeniach rodzinnych, podnoszącego świadczenie pielęgnacyjne dla opiekunów osób niepełnosprawnych od dzieciństwa ( na zasadach jakie wcześniej zaproponował protestującym Premier), przegłosowano także projekt dotyczący przywrócenia – w myśl wyroku Trybunału Konstytucyjnego- uprawnień do wsparcia dla wykluczonych opiekunów niepełnosprawnych osób dorosłych, którzy od 10 dni nieprzerwanie protestują w namiotowym miasteczku pod Sejmem.
Obserwator tych spraw czerpiący swą wiedzę na ten temat wyłącznie z mainstreamowych mediów, może zapytać skąd dalsza wolna protestu ze strony tych ludzi? Przecież pieniądze mają zostać zwrócone...
Otóż, okazuje się, że sprawa jest bardziej złożona i w opinii środowiska wykluczonych opiekunów osób niepełnosprawnych treść przygotowywanego prawa nie realizuje właściwie treści wyroku TK, a co ważniejsze utrwala nierówne traktowanie różnych grup opiekunów osób niepełnosprawnych, ponadto zostawiając część z nich nadal bez jakichkolwiek środków do życia, przyznawanych w związku ze sprawowaną opieką.
W sensie prawnym materia jest skomplikowana ( a kolejne kroki legislacyjne niestety pogłębiają owo skomplikowanie w związku z coraz większą liczbą wyodrębnionych grup opiekunów, którym przysługują osobne świadczenia). Spróbuję więc wypunktować najważniejsze obiekcje środowiska wykluczonych opiekunów, których reprezentanci są obecnie pod Sejmem.
I.Nierówne traktowanie
Opiekunowie osób dorosłych czują się dyskryminowani gdyż ich zdaniem
powinni otrzymywać tak samo świadczenie pielęgnacyjne jak opiekunowie
osób, których niepełnosprawność pojawiła się w dzieciństwie. W tej chwili
utrzymuje się odrębność systemu, a obecnie procedowane projekty przyczyniają
się do utrwalenia podziału. Zasiłek dla opiekuna(520 złotych) ma być niższej wysokości
niż obecnie świadczenie pielęgnacyjne(620złotych+200 rządowego programu), a różnica będzie jeszcze większa gdy niebawem
kwota świadczenia pielęgnacyjnego zacznie rosnąć do wysokości płacy minimalnej. Zdaniem wykluczonych opiekunów jest to pogwałcenie konstytucyjnej zasady równości wobec prawa.
II. Niepełna realizacja wyroku Trybunału
Konstytucyjnego z 5 grudnia 2013 roku
Opiekunowie osób dorosłych uważają, że ustawa wprowadzająca zasiłek dla opiekuna nie jest pełną realizacją wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 5 grudnia, stwierdzającego
złamanie konstytucyjnej zasady ochrony praw nabytych i zaufania do państwa oraz
zobowiązującego ustawodawcę do naprawy szkód bez zbędnej zwłoki. W opinii WO ich prawem nabytym było świadczenie pielęgnacyjne (a nie zasiłek dla opiekuna, którego ewentualne
zmiany będą przebiegały odrębnym względem świadczenia pielęgnacyjnego torem i w opinii WO jego przyznanie nie gwarantuje w dłuższej perspektywie materialnej stabilności osobom do niego uprawnianym).
III. Utrzymanie wykluczenia części opiekunów
Przyjęcie projektów nowelizacji ustawy o świadczeniach rodzinnych i ustawy o zasiłku dla opiekuna nadal będzie oznaczało, że część faktycznych opiekunów osób dorosłych będzie pozbawionych jakiegolwie
wsparcia pieniężnego z tytułu sprawowanej opieki nad niesamodzielną osobą dorosłą.Przykładowo wykluczeni zostaną opiekunowie, których podopiecznych niepełnosprawność powstała po 1 stycznia 2013 roku, a nie spełniają warunku poświadczonej rezygnacji z pracy i/lub niskiego kryterium dochodowego. Osoby te nadal pozostaną bez świadczenia pielęgnacyjnego, ani specjalnego
zasiłku opiekuńczego ani zasiłku dla opiekuna. A co za tym idzie także ubezpieczenia rentowo-emerytalnego. W wielu przypadkach także bez ubezpieczenia zdrowotnego
Kto będzie nadal wykluczony?
Dalszym wykluczeniem w świetle przygotowywanych przepisów pozostają trzy zasadnicze grupy
I. osoby, których dorośli podopieczni nabyli znaczny stopień niepełnosprawności po 1 stycznia 2013 roku, a nie spełniają warunku poświadczonej rezygnacji z pracy w związku z wykonywaniem opieki.
II. o osoby, których dorośli podopieczni nabyli znaczny stopień niepełnosprawności po 1 stycznia 2013 roku, a nie spełniają kryterium dochodowego 623 złotych na osobę.
III.Osoby wcześniej pobierające ŚP, których podopiecznych orzeczenie o niepełnosprawności wygasło w okresie 1 stycznia - 30 czerwca 2013 roku, a którzy po przedłużeniu orzeczenia nie zakwalifikowali się do SZO ze względu na przekroczenie, choćby bardzo nieznacznie, kryterium dochodowego.
ad. 1.
Opiekun taki nie kwalifikuje się:
- do świadczenia pielęgnacyjnego ( ze względu na wiek w jakim powstała niesamodzielność)
- do specjalnego zasiłku opiekuńczego ( ze względu na ( niskie względem potrzeb) warunek rezygnacji z pracy
- do zasiłku dla opiekuna ( ze względu na brak wygaśnięcia praw nabytych do świadczeń30 czerwca 2013 roku o czym mówi ustawa o zasiłku dla opiekuna).
Przykład
1. Pani Maria otrzymująca emeryturę w wysokości 1400 złotych dostaje wylewu i straciła samodzielność w wieku 70 lat w lutym 2013 roku. Jej córka decyduje się nią zaopiekować i rezygnuje z pracy, nie osiąga więc od tego czasu dochodu z pracy. Łączny dochód Pani Marii i jej córki wynosi 1400 złotych, co oznacza, że przekraczają kryterium dochodowe do SZO, nie przysługuje także ŚP ani Zasiłek dla Opiekuna. Rezygnacja z pracy z tytułu opieki długoterminowej nie jest więc w żaden sposób rekompensowana ze strony państwa.
ad.2.
Opiekun taki nie kwalifikuje się:
- do świadczenia pielęgnacyjnego ( ze względu na wiek w jakim powstała niesamodzielność)
- do specjalnego zasiłku opiekuńczego ( ze względu na ( niskie względem potrzeb) ze względu na kryterium dochodowe
- do zasiłku dla opiekuna ( ze względu na brak wygaśnięcia praw nabytych do świadczeń30 czerwca 2013 roku o czym mówi ustawa o zasiłku dla opiekuna).
Przykład:
Pan Krzysztof pobierający rentę lub emeryturę w wysokości 900 złotych traci samodzielność w maju 2013 roku. Jego żona, która w momencie zaistnienia znacznej niepełnosprawności męża nie pracowała zarobkowo decyduje się na opiekę nad nim. Dochód obojga wynosi 900 złotych, ale nie przysługuje im ani SZO, ani ŚP ani Zasiłek dla opiekuna. Żyją razem za 900 złotych ( + świadczenia z pomocy społecznej) bez wsparcia z tytułu opieki.
ad.3
Opiekun taki nie kwalifikuje się:
- do świadczenia pielęgnacyjnego ( ze względu na wiek w jakim powstała niesamodzielność)
- do specjalnego zasiłku opiekuńczego ( ze względu na ( niskie względem potrzeb) ze względu na kryterium dochodowe.
- do zasiłku dla opiekuna ( ze względu na brak wygaśnięcia praw nabytych do świadczeń 30 czerwca 2013 roku o czym mówi ustawa o zasiłku dla opiekuna).
Przykład.
Pani Anna pobierała świadczenie pielęgnacyjne na opiekę nad niepełnosprawnym ojcem, którego orzeczenie o znacznym stopniu niepełnosprawności wygasło w kwietniu 2034 roku. Po uzyskaniu ponownie orzeczenia, musiała ubiegać się o wsparcie opiekuńcze na nowych zasadach. Ponieważ dochód w gospodarstwie domowym wyniósł 700 złotych na osobę,
ze względu na niespełnienie kryterium dochodowego nie zakwalifikowała się do SZO. Nie mogła też ubiegać się o świadczenie pielęgnacyjne, a obecnie nie będzie przysługiwało jej wsparcie w formie zasiłku dla opiekuna, gdyż jej uprawnienia do ŚP nie wygasły z dniem 30 czerwca 2013 roku.
Nie zalicza się też do grupy, która została przejściowo włączona do kategorii uprawnionych do SZO w myśl poprawki przyjętej na posiedzeniu Sejmowej komisji Rodziny i Polityki Społecznej 4 kwietnia:
" W przypadku, gdy o specjalny zasiłek opiekuńczy, o którym mowa w art. 16a
ustawy zmienianej w art. 17, ubiegają się osoby, którym w okresie od dnia 31 – 5 –
grudnia 2012 r. do dnia 30 czerwca 2013 r. wygasły decyzje przyznające prawo
do świadczenia pielęgnacyjnego, wydane na podstawie przepisów
obowiązujących przed dniem 1 stycznia 2013 r., z powodu upływu terminu
ważności orzeczenia o niepełnosprawności lub orzeczenia o znacznym stopniu
niepełnosprawności, prawo do specjalnego zasiłku opiekuńczego przysługuje
tym osobom w okresie od dnia wejścia w życie ustawy do dnia 31 grudnia 2014
r., na warunkach dotyczących specjalnego zasiłku opiekuńczego określonych w
ustawie zmienianej w art. 17, również jeżeli osoby te nie podejmują zatrudnienia
lub innej pracy zarobkowej.”;
Poprawka ta nie uwzględnia osób, które z korzystania ze specjalnego zasiłku opiekuńczego wyeliminowało kryterium dochodowe.
Osoby te mimo, że przez cały czas świadczyły opiekę a wcześniej pobierały świadczenie pielęgnacyjne nadal pozostaną bez prawa do któregokolwiek ze świadczeń adresowanych do opiekunów.
***
To moim zdaniem główne kategorie ( nie wiem na ile szerokie w praktyce) które znajdą się nadal poza systemem wsparcia dla opiekunów. A także ubezpieczeniem emerytalno-rentowym i - w niemałej mierze - zdrowotnym. Wypowiedź Rzeczniczki Rządu Pani Kidawy Błońskiej w TOK FM sprzed paru dni, że liczy iż w przeciągu dwóch lat udałoby się stworzyć system który by uwzględniał na nowych zasadach wsparcie dla różnych grup opiekunów wyznacza moim zdaniem zbyt długą perspektywę czasową dla tych ludzi o bardzo skromnych środkach i nikłych możliwościach zwiększenia domowych budżetów. W mojej opinii należy stworzyć regulacje które również obejmowałyby tym czy innym wsparciem także przedstawicieli tych grup.
p.s: choć zastrzeżenia wobec tworzonego prawa są znaczne, należy pamiętać, że konieczność jego dalszej naprawy nie powinna działać hamująco na proces doprowadzenia do wypłaty wykluczonym zaległych świadczeń. Te tysiące wykluczonych ludzi od wielu miesięcy czekają wraz ze swoimi podopiecznymi na odzyskanie środków, które pozwoliłoby im na zaspokojenie choćby podstawowych potrzeb.
p.s 2: oprócz tego wśród dalszych postulatów z jakimi przyjechali protestujący do Warszawy znajdują się te, które wykraczają poza wysokość świadczeń, a dotyczą np. opieki wytchnieniowej ( zastępczej na czas nieobecności opiekuna) w wymiarze co najmniej 21 dni w roku.
Obok projektu ustawy o świadczeniach rodzinnych, podnoszącego świadczenie pielęgnacyjne dla opiekunów osób niepełnosprawnych od dzieciństwa ( na zasadach jakie wcześniej zaproponował protestującym Premier), przegłosowano także projekt dotyczący przywrócenia – w myśl wyroku Trybunału Konstytucyjnego- uprawnień do wsparcia dla wykluczonych opiekunów niepełnosprawnych osób dorosłych, którzy od 10 dni nieprzerwanie protestują w namiotowym miasteczku pod Sejmem.
Obserwator tych spraw czerpiący swą wiedzę na ten temat wyłącznie z mainstreamowych mediów, może zapytać skąd dalsza wolna protestu ze strony tych ludzi? Przecież pieniądze mają zostać zwrócone...
Otóż, okazuje się, że sprawa jest bardziej złożona i w opinii środowiska wykluczonych opiekunów osób niepełnosprawnych treść przygotowywanego prawa nie realizuje właściwie treści wyroku TK, a co ważniejsze utrwala nierówne traktowanie różnych grup opiekunów osób niepełnosprawnych, ponadto zostawiając część z nich nadal bez jakichkolwiek środków do życia, przyznawanych w związku ze sprawowaną opieką.
W sensie prawnym materia jest skomplikowana ( a kolejne kroki legislacyjne niestety pogłębiają owo skomplikowanie w związku z coraz większą liczbą wyodrębnionych grup opiekunów, którym przysługują osobne świadczenia). Spróbuję więc wypunktować najważniejsze obiekcje środowiska wykluczonych opiekunów, których reprezentanci są obecnie pod Sejmem.
I.Nierówne traktowanie
Opiekunowie osób dorosłych czują się dyskryminowani gdyż ich zdaniem
powinni otrzymywać tak samo świadczenie pielęgnacyjne jak opiekunowie
osób, których niepełnosprawność pojawiła się w dzieciństwie. W tej chwili
utrzymuje się odrębność systemu, a obecnie procedowane projekty przyczyniają
się do utrwalenia podziału. Zasiłek dla opiekuna(520 złotych) ma być niższej wysokości
niż obecnie świadczenie pielęgnacyjne(620złotych+200 rządowego programu), a różnica będzie jeszcze większa gdy niebawem
kwota świadczenia pielęgnacyjnego zacznie rosnąć do wysokości płacy minimalnej. Zdaniem wykluczonych opiekunów jest to pogwałcenie konstytucyjnej zasady równości wobec prawa.
II. Niepełna realizacja wyroku Trybunału
Konstytucyjnego z 5 grudnia 2013 roku
Opiekunowie osób dorosłych uważają, że ustawa wprowadzająca zasiłek dla opiekuna nie jest pełną realizacją wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 5 grudnia, stwierdzającego
złamanie konstytucyjnej zasady ochrony praw nabytych i zaufania do państwa oraz
zobowiązującego ustawodawcę do naprawy szkód bez zbędnej zwłoki. W opinii WO ich prawem nabytym było świadczenie pielęgnacyjne (a nie zasiłek dla opiekuna, którego ewentualne
zmiany będą przebiegały odrębnym względem świadczenia pielęgnacyjnego torem i w opinii WO jego przyznanie nie gwarantuje w dłuższej perspektywie materialnej stabilności osobom do niego uprawnianym).
III. Utrzymanie wykluczenia części opiekunów
Przyjęcie projektów nowelizacji ustawy o świadczeniach rodzinnych i ustawy o zasiłku dla opiekuna nadal będzie oznaczało, że część faktycznych opiekunów osób dorosłych będzie pozbawionych jakiegolwie
wsparcia pieniężnego z tytułu sprawowanej opieki nad niesamodzielną osobą dorosłą.Przykładowo wykluczeni zostaną opiekunowie, których podopiecznych niepełnosprawność powstała po 1 stycznia 2013 roku, a nie spełniają warunku poświadczonej rezygnacji z pracy i/lub niskiego kryterium dochodowego. Osoby te nadal pozostaną bez świadczenia pielęgnacyjnego, ani specjalnego
zasiłku opiekuńczego ani zasiłku dla opiekuna. A co za tym idzie także ubezpieczenia rentowo-emerytalnego. W wielu przypadkach także bez ubezpieczenia zdrowotnego
Kto będzie nadal wykluczony?
Dalszym wykluczeniem w świetle przygotowywanych przepisów pozostają trzy zasadnicze grupy
I. osoby, których dorośli podopieczni nabyli znaczny stopień niepełnosprawności po 1 stycznia 2013 roku, a nie spełniają warunku poświadczonej rezygnacji z pracy w związku z wykonywaniem opieki.
II. o osoby, których dorośli podopieczni nabyli znaczny stopień niepełnosprawności po 1 stycznia 2013 roku, a nie spełniają kryterium dochodowego 623 złotych na osobę.
III.Osoby wcześniej pobierające ŚP, których podopiecznych orzeczenie o niepełnosprawności wygasło w okresie 1 stycznia - 30 czerwca 2013 roku, a którzy po przedłużeniu orzeczenia nie zakwalifikowali się do SZO ze względu na przekroczenie, choćby bardzo nieznacznie, kryterium dochodowego.
ad. 1.
Opiekun taki nie kwalifikuje się:
- do świadczenia pielęgnacyjnego ( ze względu na wiek w jakim powstała niesamodzielność)
- do specjalnego zasiłku opiekuńczego ( ze względu na ( niskie względem potrzeb) warunek rezygnacji z pracy
- do zasiłku dla opiekuna ( ze względu na brak wygaśnięcia praw nabytych do świadczeń30 czerwca 2013 roku o czym mówi ustawa o zasiłku dla opiekuna).
Przykład
1. Pani Maria otrzymująca emeryturę w wysokości 1400 złotych dostaje wylewu i straciła samodzielność w wieku 70 lat w lutym 2013 roku. Jej córka decyduje się nią zaopiekować i rezygnuje z pracy, nie osiąga więc od tego czasu dochodu z pracy. Łączny dochód Pani Marii i jej córki wynosi 1400 złotych, co oznacza, że przekraczają kryterium dochodowe do SZO, nie przysługuje także ŚP ani Zasiłek dla Opiekuna. Rezygnacja z pracy z tytułu opieki długoterminowej nie jest więc w żaden sposób rekompensowana ze strony państwa.
ad.2.
Opiekun taki nie kwalifikuje się:
- do świadczenia pielęgnacyjnego ( ze względu na wiek w jakim powstała niesamodzielność)
- do specjalnego zasiłku opiekuńczego ( ze względu na ( niskie względem potrzeb) ze względu na kryterium dochodowe
- do zasiłku dla opiekuna ( ze względu na brak wygaśnięcia praw nabytych do świadczeń30 czerwca 2013 roku o czym mówi ustawa o zasiłku dla opiekuna).
Przykład:
Pan Krzysztof pobierający rentę lub emeryturę w wysokości 900 złotych traci samodzielność w maju 2013 roku. Jego żona, która w momencie zaistnienia znacznej niepełnosprawności męża nie pracowała zarobkowo decyduje się na opiekę nad nim. Dochód obojga wynosi 900 złotych, ale nie przysługuje im ani SZO, ani ŚP ani Zasiłek dla opiekuna. Żyją razem za 900 złotych ( + świadczenia z pomocy społecznej) bez wsparcia z tytułu opieki.
ad.3
Opiekun taki nie kwalifikuje się:
- do świadczenia pielęgnacyjnego ( ze względu na wiek w jakim powstała niesamodzielność)
- do specjalnego zasiłku opiekuńczego ( ze względu na ( niskie względem potrzeb) ze względu na kryterium dochodowe.
- do zasiłku dla opiekuna ( ze względu na brak wygaśnięcia praw nabytych do świadczeń 30 czerwca 2013 roku o czym mówi ustawa o zasiłku dla opiekuna).
Przykład.
Pani Anna pobierała świadczenie pielęgnacyjne na opiekę nad niepełnosprawnym ojcem, którego orzeczenie o znacznym stopniu niepełnosprawności wygasło w kwietniu 2034 roku. Po uzyskaniu ponownie orzeczenia, musiała ubiegać się o wsparcie opiekuńcze na nowych zasadach. Ponieważ dochód w gospodarstwie domowym wyniósł 700 złotych na osobę,
ze względu na niespełnienie kryterium dochodowego nie zakwalifikowała się do SZO. Nie mogła też ubiegać się o świadczenie pielęgnacyjne, a obecnie nie będzie przysługiwało jej wsparcie w formie zasiłku dla opiekuna, gdyż jej uprawnienia do ŚP nie wygasły z dniem 30 czerwca 2013 roku.
Nie zalicza się też do grupy, która została przejściowo włączona do kategorii uprawnionych do SZO w myśl poprawki przyjętej na posiedzeniu Sejmowej komisji Rodziny i Polityki Społecznej 4 kwietnia:
" W przypadku, gdy o specjalny zasiłek opiekuńczy, o którym mowa w art. 16a
ustawy zmienianej w art. 17, ubiegają się osoby, którym w okresie od dnia 31 – 5 –
grudnia 2012 r. do dnia 30 czerwca 2013 r. wygasły decyzje przyznające prawo
do świadczenia pielęgnacyjnego, wydane na podstawie przepisów
obowiązujących przed dniem 1 stycznia 2013 r., z powodu upływu terminu
ważności orzeczenia o niepełnosprawności lub orzeczenia o znacznym stopniu
niepełnosprawności, prawo do specjalnego zasiłku opiekuńczego przysługuje
tym osobom w okresie od dnia wejścia w życie ustawy do dnia 31 grudnia 2014
r., na warunkach dotyczących specjalnego zasiłku opiekuńczego określonych w
ustawie zmienianej w art. 17, również jeżeli osoby te nie podejmują zatrudnienia
lub innej pracy zarobkowej.”;
Poprawka ta nie uwzględnia osób, które z korzystania ze specjalnego zasiłku opiekuńczego wyeliminowało kryterium dochodowe.
Osoby te mimo, że przez cały czas świadczyły opiekę a wcześniej pobierały świadczenie pielęgnacyjne nadal pozostaną bez prawa do któregokolwiek ze świadczeń adresowanych do opiekunów.
***
To moim zdaniem główne kategorie ( nie wiem na ile szerokie w praktyce) które znajdą się nadal poza systemem wsparcia dla opiekunów. A także ubezpieczeniem emerytalno-rentowym i - w niemałej mierze - zdrowotnym. Wypowiedź Rzeczniczki Rządu Pani Kidawy Błońskiej w TOK FM sprzed paru dni, że liczy iż w przeciągu dwóch lat udałoby się stworzyć system który by uwzględniał na nowych zasadach wsparcie dla różnych grup opiekunów wyznacza moim zdaniem zbyt długą perspektywę czasową dla tych ludzi o bardzo skromnych środkach i nikłych możliwościach zwiększenia domowych budżetów. W mojej opinii należy stworzyć regulacje które również obejmowałyby tym czy innym wsparciem także przedstawicieli tych grup.
p.s: choć zastrzeżenia wobec tworzonego prawa są znaczne, należy pamiętać, że konieczność jego dalszej naprawy nie powinna działać hamująco na proces doprowadzenia do wypłaty wykluczonym zaległych świadczeń. Te tysiące wykluczonych ludzi od wielu miesięcy czekają wraz ze swoimi podopiecznymi na odzyskanie środków, które pozwoliłoby im na zaspokojenie choćby podstawowych potrzeb.
p.s 2: oprócz tego wśród dalszych postulatów z jakimi przyjechali protestujący do Warszawy znajdują się te, które wykraczają poza wysokość świadczeń, a dotyczą np. opieki wytchnieniowej ( zastępczej na czas nieobecności opiekuna) w wymiarze co najmniej 21 dni w roku.
